ปฏิเวธ

ปฏิเวธ คือ ธรรมะที่มีลักษณะประยุกต์ ดูเปลือกนอกแล้วคล้ายไม่เหมือนเดิม แท้แล้วมีแก่นแท้แห่งธรรมไม่ต่างจากสัจธรรมใดๆ เพียงแต่ปรับประยุกต์ไปตามสถานการณ์หรือการใช้งานนั้นๆ บางครั้ง จึงเหมือนธรรมที่ผิดเพี้ยนไปได้ แต่ก็ไม่ใช่ความผิดเพี้ยนที่แท้จริง (จุดนี้ต่างจาก "ปริยัติ" ซึ่งเป็นธรรมะแบบตรงไปตรงมา ไม่มีการปรับประยุกต์ แต่ไม่ใช่การมีปัญญาที่แท้จริง เหมือนการจำต่อมาเฉยๆ ไม่มีการใช้ปัญญาพิจารณาอะไรทั้งนั้น) เช่น เมื่อท่านหุยเคอถามท่านตั๊กม้อว่า "ทำอย่างไรจึงจะหายทุกข์ ใจนี้เป็นทุกข์" ท่านบอกว่า "ไหนเอาใจมาให้ดูหน่อยสิ" ท่านหุยเคอกลับตอบว่า "หาไม่เจอ" แล้วท่่านก็บรรลุธรรม บทสนทนาเหล่านี้ ล้วนไม่สามารถอ้างอิงธรรมะ บทใดๆ ใน ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ได้เลย หรือต่อให้ยกเอาพระธรรม ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์มากล่าว ก็ไม่อาจทำให้ท่านหุยเคอบรรลุธรรมได้ เพราะอะไร? เพราะการที่ท่านหุยเคอบรรลุธรรมนั้น ก็ด้วยธรรมที่เรียกว่า "ปฏิเวธ" คือ ประยุกต์ให้เหมาะสมกับท่านหุยเคอในขณะนั้นๆ แล้ว ไม่ใช่ "ปริยัติ" ที่ท่องจำสืบกันต่อๆ ไป ก็หาไม่ และหากจะพิจารณาว่าท่านตั๊กม้อกล่าวมานั้น สอดคล้องกับอภิธรรมส่วนไหน? ก็ตอบได้ว่า ส่วนสติปัฏฐาน หมวด "จิตในจิต" คำถามนั้น ทำให้ท่านหุยเคอพิจารณาย้อนไปค้นหา "ใจ" แล้วเข้าถึง "จิตในจิต" ท่านจึงตอบว่า "หาใจไม่เจอ" นั่นเอง


ธรรมปฏิเวธ เป็นธรรมที่มีแก่นแท้ไม่ต่างจากสัจธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า เพียงแต่มีเปลือกนอกที่ดูเหมือนผิดเพี้ยนไปจากคำสอนของพระพุทธเจ้า แต่นั่นเป็นเพียงเปลือกนอกที่ประยุกต์ให้เข้ากับผู้ฟัง ก็เท่านั้น เพราะสถานการณ์ของผู้ฟังอาจต่างกัน การแสดงธรรมแบบตรงไปตรงมา แบบท่องจำ แบบยกมาเพื่ออ้างอิงแบบ "ปริยัติ" นั้น ไม่อาจทำให้ใครบรรลุธรรมได้เลย อุปมาเหมือน เกาไม่ถูกที่คันฉะนั้น ดังนั้น หากบุคคลเข้าใจถึงจุดนี้แล้ว ย่อมจะนำพระอภิธรรมไปประยุกต์เพื่อถ่ายทอดต่อได้ แม้ว่าเปลือกนอกจะดูแตกต่างไปก็ตาม แต่หากแก่นแท้ยังเหมือนเดิม และทำให้ผู้ฟังบรรลุธรรมได้ ก็นับเป็นธรรมขั้น "ปฏิเวธ" อนึ่ง มีผู้เข้าใจไปว่า "ปฏิเวธ" หมายถึง การประยุกต์นำธรรมะไปใช้จริงในชีวิตประจำวัน เช่น การนำธรรมหมวดพรหมวิหารไปใช้ในการปกครอง, บริหารลูกน้องของตน ซึ่งแท้แล้ว วิธีการเหล่านี้ ล้วนยังไม่ใช่วิถีของพระพุทธศาสนาเลย เ็ป็นวิถีของพราหมณ์ เพราะยังไม่ได้ทำให้เกิดปัญญาแจ้งในสัจธรรม ไม่ทำให้บรรลุธรรมจริงๆ เพียงแต่นำธรรมะไปประยุกต์ใช้ในทางโลก ในระดับตื้นๆ เท่านั้นเอง นี่จึงไม่ใช่ปฏิเวธ