ญาณ

ญาณ หมายถึง ธรรมชาติแห่งการหยั่งรู้ที่พิเศษของร่างสังขารที่เื่ชื่อมโยงกับจิตวิญญาณอย่างเป็นหนึ่ง ความหมายนี้ค่อนข้างยาว ผมจะอธิบายขยายความเป...

กิเลสนิพพาน

กิเลสนิพพาน หมายถึง ธรรมชาติแห่งกิเลสอันบริสุทธิ์ แต่เดิมแท้ก่อนจะเกิดมีสมมุติและการเกิดดับ หรือ "รากเหง้าแห่งธรรมของกิเลส" หมายถึ...

อาสวักขยญาณ

อาสวักขยญาณ หมายถึง ญาณหยั่งรู้ถึงที่สุดแห่งกิเลส, หยั่งรู้ได้ทันถึงความดับไปแห่งกิเลส ซึ่งจะมีในผู้ที่ได้ "อภิญญาตัวที่หก" อันนำไ...

มรรค

มรรค หมายถึง วิถีทางแห่งความหลุดพ้น ในธรรมหมวด "มรรคแปด" ได้จำแนก แสดงออกให้เห็นถึงธรรมแปดประการอันเป็นธรรมดา, ปกติ ของผู้ที่หลุดพ...

อวิชชา

อวิชชา หมายถึงความไม่รู้แจ้งในนิพพานอันเป็นธรรมขันธ์ตัวแรกในวงจรปฏิจสมุปบาทก่อนที่จะเกิดเป็น  "สังขาร" (สังขารหมายถึงธรรมอันเกิดจา...

สักกายทิฏฐิ

สักกายทิฏฐิ หมายถึง ความถือตัวถือตนเป็นใหญ่ จนกลายเป็นเครื่องขวางกั้นการเปิดใจเรียนรู้ธรรมะ เช่น ถือว่าตนอายุมากกว่า, เรียนมาก่อน, ความรู้มา...

สัมมาทิฏฐิ

สัมมาทิฏฐิ คือ ความคิดเห็นที่เป็นกลาง ตรงต่อธรรม ไม่เอนเอียงไปเพราะความรักหรือชัง, อคติหรือฉันทาคติ ด้วยมีจิตศรัทธาตรงต่อพระพุทธ, พระธรรม, พ...

ศรัทธา

ศรัทธาแปลตรงๆ ก็หมายถึง "ความเชื่อ" แต่หากมองหลายๆ มุมก็จะได้รายละเอียดอันบ่งบอกถึงลักษณะของ "ศรัทธา" ในอีกหลายแง่มุม ได...

วิริยะ สัมมาวายามะ

วิริยะ หมายถึง ความเพียร ซึ่งไม่ได้หมายความแต่ว่าทำให้มาก หรือทำให้เยอะ แต่หมายถึง ทำอย่างต่ิอเนื่อง สม่ำเสมอ ไม่ขาดสาย แม้ไม่ได้เร่งรีบ, ไม...

สติ

สติ หมายถึง สภาวะจิตตื่นโพล่ง, โล่ง, หลุดจากอาการสลึมสลือ, จากอาการจมปลักอยู่, จากอาการหลงวนอยู่ ส่งผลให้รู้เท่าทัน "ธรรมแท้จริง" ...

สมาธิ

สมาธิ คือ ภาวะจิตรวมเป็นหนึ่ง ผ่องใส ไม่ฟุ้งซ่านซัดส่ายไป, ไม่ห่อเหี่ยวหดหู่, ไม่ซึมเซาสลึมสลือ, ไม่เพลิดเพลินไปในอารมณ์หรือเสพอารมณ์, ไม่เป...

ศีล

ศีล หมายถึง "ปกติ" ปกติอะไร? ก็คือ ปกติวิสัยของพฤติกรรมการละเว้นจากกการกระทำกรรม "ของบุคคลประเภทใดประเภทหนึ่ง" เช่น ศีลข...

รูป

รูป คือ ด้านหนึ่งของธรรมชาติ นับแก่นสารธรรมได้ เรียกว่า "รูปปรมัตถ์" ในหมวดปรมัตถธรรม กล่าวคือ เื่มื่อพิจารณารูปตามหลักของปรมัตถธร...

ปัญญา

ปัญญา หมายถึง ผลแห่งการบรรลุธรรม และทำให้เกิดความสอดคล้องกลมกลืนเป็นหนึ่งเดียวกับสัจธรรม "ของจิต" เป็นผลลัพท์ประการหนึ่ง ทั้งนี้ ผ...

มหาบุรุษเพศ

มหาบุรุษเพศ คือ เพศดั้งเดิมเริ่มต้นของมวลมนุษย์ทั้งปวงก่อนที่จะเสื่อมลงเป็นเพศชายและเพศหญิงซึ่ง "มหาบุรุษเพศ" พบได้ในพระโพธิสัตว์ท...

กรรม ...

กรรม หมายถึง "ผลกระทบต่อธรรมชาติ ธรรมภาคต่างๆ อันใดก็แล้วแต่ อันเกิดขึ้นจากผลของการกระทำ" อันประกอบด้วยสองส่วน คือ ๑. ส่วนกรรมเริ่...

คน

"คน" เป็นสัตว์โลกชนิดหนึ่งที่มีความหลากหลายมาก ทั้งส่วนดี, ส่วนเลว, ส่วนถูก, ส่วนผิด, ส่วนมืด, ส่วนสว่าง, ส่วนขาว, ส่วนดำ, ส่วนเทพ...

นิพพาน

"นิพพาน" เป็น ธรรมะ, ธรรมชาิติ, ธรรมดา อย่างหนึ่ง อยู่ในหมวด "ปรมัตถธรรม" อันหมายถึง แก่นธรรม แก่นธรรม ในปรมัตถธรรม นี้ ...

จิต

จิต เป็นธรรมะ, ธรรมชาติ หนึ่ง ที่บริสุทธิ์ เรียกว่า "จิตประภัสสร" ไม่มีธรรมอื่นปะปนอยู่ก่อนมาแต่ดั้งเดิม จากนั้น เมื่อเกิดการปรุงแ...

มนุษย์

มนุษย์ เป็นสัตว์ประเสริฐ เป็นสัตว์ชั้นสูง เป็น "คนผู้มีใจสูง" และพึงสอนได้ มีสังขารเป็น "คน" และมีจิตวิญญาณเป็น "มน...

โลกธาตุ

ในจักรวาลมีดวงดาวมากมาย ในจำนวนดาวมากมายเหล่านี้ มีทั้งดาวเคราะห์และดาวฤกษ์ ในจำนวนนี้ ยังมีดาวที่เรียกว่า "โลกธาตุ" คือ ดาวมี &qu...

พระสงฆ์ ภิกษุ สาวก

พระสงฆ์ ภิกษุ สาวก สามคำนี้ มีความหมายต่างกันเล็กน้อย กล่าวคือ พระสงฆ์ นั้นใช้หมายถึง ผู้บวชอยู่ในพระพุทธศาสนา ส่วนคำว่า พระสาวก นั้น หมายรว...

ธรรมะ พระธรรม สัจธรรม

คำว่า ธรรมะ, พระธรรม, สัจธรรม มีความหมายใกล้เคียงกันมากแต่ต่างกันอยู่บ้างเล็กน้อยกล่าวคือ คำว่า ธรรมะ นั้นเป็นคำกว้างๆ กลางๆ ใช้หมายรวมครอบค...

พระพุทธเจ้า พุทธะ พระยูไล

พระพุทธเจ้าคือ ผู้รู้, ผู้ตื่น, ผู้เบิกบานเป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าผู้ตรัสรู้โดยชอบเป็น "พระองค์แรก"  ในยุคนั้นๆ หมายความว่าก่...

อรหันต์ & นิพพาน

พระอรหันต์กับนิพพานเป็นคนละสิ่งกัน อรหันต์คืออรหันต์, นิพพานคือนิพพาน ทว่า สองอย่างนี้เกี่ยวข้องกันมาก กล่าวคือ บุคคลถึงซึ่งนิพพานได้ จำต้...

ภาษาธรรม

พุทธวัจนะภาษา คือ ภาษามคธ มิใช่ภาษาของชาวมคธ แต่เป็นภาษาดั้งเดิมของปวงสัตว์ ที่สื่อสารกันได้ทั้งหมด ไม่มีแบ่งแยก ทั้งคน, สัตว์, เทพ, ผี ฯลฯ ...
 

©Copyright 2011 Mouth Buddha | TNB