พุทธวัจนะ

พุทธวัจนะ ไม่ใช่คำที่หมายถึงธรรมข้อใดใน ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์แต่เป็นคำที่เกิดขึ้นใหม่เพื่ออธิบายถึง "ธรรมที่มาจากพระโอษฐ์โดยตรงของพระพุทธเจ้า" เช่น ธรรมที่พระอานนท์ได้ยินมาจากพระพุทธเจ้าตรัสโดยตรง, ธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสโดยตรงสู่ผู้อื่น ฯลฯ เป็นการตรัสโดยตรงไม่ผ่านตำราใดๆ ไม่ผ่านผู้อื่นใด แต่ยังมิใช่ธรรมแบบ "จิตสู่จิต" (ธรรมแบบจิตสู่จิต อธิบายเป็นคำพูดผ่านวัจนะภาษาไม่ได้) ทว่า ภายหลังได้มีการสังคายนาพระไตรปิฎก และมีการบันทึกเป็นตำราคัมภีร์ต่างๆ จึงมีบางท่านแยกแยะตำราบางส่วนที่ตนมีความคิดเห็นส่วนตัวว่า มีความคล้ายคลึงหรือน่าจะตรงคำ "พุทธวัจนะ" แล้วได้คัดแยกออกมาเป็นส่วนต่างหาก ที่เรียกกันว่า "พุทธวัจนะ" บ้าง "ธรรมจากพระโอษฐ์" บ้าง แท้แล้ว ธรรมเหล่านี้ มิใช่ธรรมจากพระโอษฐ์ หรือพุทธวัจนะจริงๆ แต่เป็น "ธรรมจากตำรา" ที่มีผู้คิดเห็นกันเองว่าน่าจะมีความใกล้เคียงกับ "พุทธวัจนะ" มาก จึงเรียกกันว่า "พุทธวัจนะ" ทั้งๆ ที่ไม่ใช่พุทธวัจนะ เพราะไม่ใช่สิ่งที่ได้ยิน ได้ฟังมาโดยตรงจากพระพุทธเจ้า แต่เป็น "ธรรมจากตำรา" ที่ผู้อ่านมีความคิดเห็นส่วนตัวว่าน่าจะใกล้เคียงกับพุทธวัจนะมากที่สุด นั่นเอง (ทั้งนี้ ผู้อ่านตำราท่านอื่นๆ อาจมีความคิดเห็นต่างไปจากนี้ก็ได้)


ปัจจุบัน มีการอ้างอิง "พุทธวัจนะ" มาใช้ในการเผยแพร่ธรรม เพื่อให้แตกต่างจากการเผยแพร่ธรรมของผู้อื่น เพื่อให้เห็นว่าผู้เผยแพร่ธรรม พิเศษกว่าผู้อื่น เนื่องจากเป็น "พุทธวัจนะ" ส่วนผู้อื่นที่เผยแพร่ มิใช่พุทธวัจนะ อีกทั้งยังมีการตั้งสำนักของตนให้แตกต่างไป มีหมู่สงฆ์เข้าร่วม มีแนวทางที่แตกต่่างออกไปจากเดิม ซึ่งเป็น "การแตกหน่อแตกกอ" เป็นสายธรรมใหม่ แม้มิได้ตั้งขึ้นเป็นลัทธินิกาย แต่ก็ก่อให้เกิดความแตกแยก แตกต่างในหมู่สงฆ์ ซึ่งจะเข้าข่ายกลายเป็น "สังฆเภท" ได้ ในที่สุด แม้ว่าจะปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบเพียงใด แต่หากปฏิบัติแตกต่างออกไป และไม่ใช่ทางนิพพานเหมือนแต่เก่าก่อน ก็เข้าข่ายสังฆเภทได้